Drzewa tlenowce – wszystko co musisz o nich wiedzieć

Data aktualizacji 29.05.2024

Drzewa tlenowce, znane też jako Oxytree, to wyjątkowa propozycja dla właścicieli ogrodów. Zainteresowani będą zwłaszcza ci, którym leży na sercu los środowiska i chcieliby dołożyć swoją cegiełkę do ratowania klimatu. Co to za drzewa? Skąd wzięły się na rynku i co przyniosło im popularność? Tutaj poznasz drzewa tlenowe od A do Z – przeczytaj, a świadomie zdecydujesz, czy wprowadzić do siebie takie rozwiązanie.

W artykule omawiamy właściwości drzew tlenowych, teoretyczny potencjał i wiele kontrowersji związanych z gatunkiem. Wzięliśmy pod lupę także główną firmę stojącą za nim w Polsce.

Czym są drzewa tlenowce? Kto za nimi stoi?

Drzewa tlenowce to szybko rosnące hybrydy Paulowni fortunei i Paulowni elongata Zostały stworzone w laboratorium przez hiszpańskich biotechnologów z InVitro SL. 

Nie występują w naturze. Wyróżniają się niezwykłą zdolnością do produkcji tlenu. Pod tym nawet 10-krotnie przebijają inne popularne drzewa liściaste – temu zawdzięczają swoją nazwę.

Skąd drzewa wzięły się w Polsce?

W 2015 roku do Polski sprowadziła je firma Oxytree SA. Działalność firmy skupia się na hurtowej sprzedaży sadzonek przeznaczonych do zakładania plantacji. InVitro SL, hiszpańska firma, jest odpowiedzialna za produkcję sadzonek i posiada na nie wyłączność patentową. 

Oxytree SA zajęła się włącznie dystrybucją drzew oraz popularyzacją tej odmiany w polskim środowisku ogrodniczym. Ich działalność to zakładanie plantacji oraz szerzenie wiedzy na konferencjach branżowych. Do 2019 roku umożliwiała postronnym zakupienie akcji. Zgromadziła blisko 500 inwestorów.

Aktualnie sadzonki w różnym stadium rozwoju można kupić także od prywatnych sprzedawców. Ceny zaczynają się od 30 złotych. Istnieje możliwość zamówienia dużej liczby sadzonek bezpośrednio u InVitroSL, poprzez ich międzynarodowych przedstawicieli handlowych.

Jakimi właściwościami wyróżniają się drzewa tlenowe?

O drzewach tlenowych mówi się jak o roślinach wręcz magicznych. Sporo w tym racji, gdy spojrzymy na ich walory w porównaniu do drzew występujących naturalnie.

• Tlenowce wyróżniają się imponującą dynamiką wzrostu, osiągając wysokość do 3 metrów w ciągu jednego roku i do 16 metrów w ciągu 6 lat. Mają ogromne liście, szerokie na 25-45 cm. Gromadzą w nich więcej dwutlenku węgla niż zwykłe rośliny liściaste z drobnymi listkami. Właśnie dzięki temu są w stanie tak prężnie wzrastać – rośliny żywią się dwutlenkiem.
• Drzewa odrastają po ścięciu. Z jednej sadzonki można uzyskać 4-5 pełnowartościowych drzew, co czyni tę hybrydę niezwykle wydajną pod względem pozyskiwania drewna. Tempo wzrostu po regeneracji jest takie samo jak u młodego osobnika.
• Drzewa tlenowe wykazują wysoką tolerancję na skrajne warunki klimatyczne, radząc sobie w zakresie temperatur od -25°C do +45°C. Jak deklaruje dystrybutor, są też odporne na większość chorób. 
• Są jałowe, co oznacza, że nie produkują nasion zdolnych do kiełkowania. Ta właściwość eliminuje ryzyko niekontrolowanego rozrostu i zapewnia bezpieczeństwo dla lokalnych ekosystemów.
• System korzeniowy sięga do głębokich warstw gleby (do 9 metrów), nie naruszając górnych warstw podłoża. Pozostają one żyzne i odpowiednie dla uprawy innych roślin.
• Głęboki, rozległy system korzeniowy tlenowców służy stabilizowaniu terenów osuwiskowych.

Jak można wykorzystać drzewa tlenowe na własne potrzeby?

Każda część drzewa tlenowego nadaje się do wykorzystania. 

• Drewno drzew tlenowych charakteryzuje się twardością i wysoką tolerancją wilgoci. To czyni je idealnym materiałem na meble, podłogi, elementy dekoracyjne i inne wyroby drewniane, także na zewnątrz. 
• Wydajny wzrost i odrastanie ściętego pnia skutkuje niebywałą wydajnością w pozyskiwaniu drewna. Aktualnie, kupowanie drewna z tlenowców wypada drogo, ale mając takie drzewa u siebie, zyskujesz stały dostęp do surowca. Według artykułu opublikowanego w Annals „Valahia” średnica pnia może osiągnąć 2 metry, drzewo rośnie 20-30 metrów, a rekordowy okaz osiągnął 50 metrów.
• Z jednego hektara uprawy drzew tlenowych można uzyskać do 700 kg miodu, co czyni tę hybrydę opłacalną dla pszczelarzy. 
• Uprawa drzew tlenowych może zapewnić tanie i ekologiczne źródło paszy dla gospodarstw rolnych. Liście są wartościowym pokarmem.

Czy uprawa tlenowców zawsze jest możliwa?

Uprawa Oxytree nie jest skomplikowana, ale wymaga odrobiny wiedzy i pielęgnacji – podobnie jak każdy inny gatunek. Ważne jest, aby zapewnić im odpowiednie warunki, w pierwszych latach regularnie podlewać oraz nawozić.

Nie każdy ogród dobrze przyjmie tlenowce. Drzewa rosną wysoko, więc w małych ogrodach ich rozłożysta korona i wysokie pnie mogą zacieniać inne rośliny. Trzeba też mieć na uwadze, że zacienienie gleby będzie wpływało na jej żyzność – skład wierzchniej warstwy zmieni się na niekorzyść, mimo iż samo drzewko pije składniki tylko z warstw głębokich.

Drzewa tlenowe preferują gleby o neutralnym odczynie pH i dobrej przepuszczalności. W glebach kwaśnych słabiej rosną i są bardziej podatne na choroby. Uprawa na terenach podmokłych również nie jest wskazana, ponieważ korzenie źle znoszą nadmiar wody.

Jak każde drzewo liściaste, wymagają dużej ilości słońca do prawidłowego wzrostu i fotosyntezy.

Tlenowe drzewa jako szansa dla środowiska

Naukowcy upatrują w drzewach tlenowych potencjał. Wszystko jest w sferze badań, więc potraktuj poniższą listę jako optymistyczną teorię. Technologia tlenowców wciąż jest nowa, a w dalszej części przeczytasz o związanych z nią kontrowersjach.

• Pochłaniają ogromne ilości dwutlenku węgla, co pomaga oczyszczać powietrze i walczyć ze zmianami klimatu. Rezultatem rozprzestrzenienia tlenowców na świecie mogłoby być znaczące cofnięcie efektu cieplarnianego. 1 ha plantacji drzew tlenowych może pochłonąć około 111 ton dwutlenku węgla rocznie. Dla porównania 1 ha plantacji buku pochłania rocznie około 11,6 ha.
• Efekty pochłaniania dwutlenku węgla odbiłyby się zwłaszcza w zanieczyszczonych miastach.
• Jak podkreśla dr inż. Witold Rzepiński, z tlenowców można uzyskiwać dużo biomasy, służącej do produkcji energii elektrycznej.
• Da się je sadzić w różnych miejscach, nawet na zniszczonych terenach, co pomogłoby odtworzyć lasy i dać schronienie zwierzętom. Dzięki błyskawicznemu tempu wzrostu, na odrodzenie terenów nie musielibyśmy czekać dziesiątek lat.
• Wydajność upraw drzew tlenowców pozwoliłaby ograniczyć wycinkę naturalnych drzew do minimum – kolejny plus do ochrony środowiska.
• Drzewa tlenowe mogłyby być wykorzystywane do produkcji drewna, miodu i paszy, co przyniosłoby zyski dla lokalnych społeczności.

W sadzenie drzew tlenowych angażowało się m.in. BNP Paribas. Wiedzę o gatunku popularyzowała Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży.

Jakie kontrowersje wzbudzają tlenowce?

Drzewa tlenowe są stosunkowo nową hybrydą, a ich długoterminowy wpływ na środowisko naturalne nie jest jeszcze w poznany. Brakuje badań nad ich wpływem na owady, zwierzęta i inne elementy ekosystemu. Takie testy wymagają lat, szerokich przewidywań i pełnej niezależności instytucji wydających opinie. 

Na razie drzewa tlenowce są uprawiane wyłącznie na kontrolowanych plantacjach i na użytek prywatny w przydomowych ogrodach. Potencjał wpływu na globalny klimat pozostaje w sferze teorii.

W Polsce uprawa tlenowców jest legalna, jednak eksperci rządowi zalecają dużą ostrożność i na ten moment nie aprobują rozprzestrzeniania drzewek poza prywatne obszary. Podkreślają, że potrzeba więcej dowodów na bezpieczeństwo Oxytree dla lokalnych ekosystemów. Profesor Franciszek Dubert, agronom z Instytutu Fizjologii Roślin Polskiej Akademii Nauk uważa, że chociaż w Hiszpanii drzewa wykazują pozytywne właściwości, tak w Polsce klimat jest inny, więc wymaga osobnych, długofalowych badań. 

Na forach ogrodniczych dotarliśmy do skrajnych opinii na temat praktyki uprawiania drzew tlenowych. Mianowicie – dystrybutor i twórcy zapewniają, że drzewo jest odporne na choroby oraz niskie temperatury. Tymczasem, ogrodnicy donoszą, iż roślina wcale nie cechuje się pancerną wytrzymałością, a ich sadzonki najzwyczajniej w świecie padają przy pierwszych atmosferycznych trudnościach.

Z czego to wynika? Trudno powiedzieć, czy wina leży po stronie zbyt optymistycznego marketingu, czy błędy popełnili sami ogrodnicy, więc pozostawiamy tę kwestię bez rozstrzygnięcia.

Jakie opinie zbiera Oxytree SS? Kolejne kontrowersje

Oficjalna strona oxytree.pl nie działa. Nie działa również druga strona firmy, do której wciąż odsyła z oficjalnego Instagrama  – lasytlenowe.eu. Awaria trwa już od wielu tygodni.

Na podstawie 36 opinii na Facebooku, Oxytree SA uzyskało średnią 4,2 gwiazdek. Większość pozytywnych opinii nie ma żadnej treści poza oceną.

Musimy zaznaczyć, że opiniach negatywnych firmie zarzuca się oszustwo. W dodatku, pod ostatnim postem na fanpage’u Oxytree rzucają się w oczy komentarze na temat niewysyłania sadzonek i braku możliwości kontaktu. Ostatnie posty w mediach społecznościowych zostały opublikowane jeszcze w 2023 roku.

Powyższe materiały służą jedynie celom informacyjnym, pozostajemy bezstronni. Wszystkie opinie są dostępne publicznie. Nie mamy doświadczeń z firmą Oxytree SA. ani zakulisowych informacji na temat jej działalności. 

Z prywatnego konta Facebook skontaktowaliśmy się z Oxytree SA Zapytaliśmy, czy firma jeszcze funkcjonuje na polskim rynku. Do czasu publikacji artykułu nie otrzymaliśmy odpowiedzi. Jeżeli firma odpowie, poprosimy przedstawicieli o odniesienie się do zarzutów i poinformujemy tutaj o wynikach rozmowy.

Drzewa tlenowce mają potwierdzone, uznane właściwości. Plantacje pojawiają się za granicą, gatunek został wpisany do Wspólnotowego Urzędu Ochrony Odmian Roślin (115/11), wypowiadają się o nim naukowcy. Niezależnie od tego, co dzieje się z Oxytree SA, nie powinno to wpływać na ocenianie samych drzew.

Podsumowanie

Drzewa tlenowce to sztuczna krzyżówka, wynaleziona przez hiszpańską firmę biotechnologiczną InVitro SL. W 2015 roku sprowadziła je do Polski firma Oxytree SA. 

Te szybko rosnące rośliny o imponujących liściach pochłaniają duże ilości dwutlenku węgla i produkują tlen nawet 10 razy sprawniej niż zwykłe drzewa liściaste. Po ścięciu odrastają z pnia, dając do 5 nowych drzew. By dorosnąć do 16 metrów, potrzebują zaledwie 6 lat. Ich potencjał do oczyszczania powietrza, walki ze zmianami klimatu i wytwarzania surowców budzi nadzieje, ale też kontrowersje. 

Wpływ Oxytree na ekosystemy nie jest w pełni poznany. Niektóre doniesienia sugerują, że drzewa nie są tak odporne, jak reklamuje producent. Oficjalna strona firmy Oxytree SA nie działa, a klienci zgłaszają problemy z kontaktem i dostawą sadzonek. 

Sadzonki w różnych fazach wzrostu można kupować od prywatnych sprzedawców, a w większej ilości bezpośrednio u hiszpańskiego producenta. Cena za sadzonkę na platformach sprzedażowych zaczyna się od 30 złotych.

Bibliografia

1. Kowalczyk A. Kontrowersyjne oxytree, Zieleń Miejska 1/2018 (127). Online: https://portalkomunalny.pl/plus/artykul/kontrowersyjne-oxytree/, dostęp [29.05.2024].
2. Sławińska N, Zając J, Olas B. Paulownia Organs as Interesting New Sources of Bioactive Compounds. Int J Mol Sci. 2023 Jan 14;24(2):1676.
3. Woźniak M., Gałązka A., Frąc M., Paulownia – szybko rosnące, wielofunkcyjne drzewo bioenergetyczne, Kosmos. Problemy nauk biologicznych, tom 67, 4 (321), 2018, 781-789.
4. Alternatywą drzewo tlenowe, AGROPORADY Nr 10, 6 marca 2016.
5. Icka P., Damo R., Icka E., Paulownia Tomentosa, a Fast Growing Timber, 2016, Annals ”Valahia” University of Targoviste – Agriculture 10(1).
6. Prezentacja opublikowana na Proakademia.eu, mgr inż. J.Krawczyk.
7. Strona Oxytree SA na Beesfund.
8. Strona InVitro SL – wynalazca.